Chiến công thầm lặng

Rađa K-860 đ/k pháo cao xạ 57ly TQ

Hai năm tự mày mò nghiên cứu đã tìm ra cách sửa chữa, cải tiến Ra đa K860, chuyển ứng dụng từ hỗ trợ pháo cao xạ sang hỗ trợ tên lửa, ông và các đồng đội đã góp phần quan trọng vào chiến thắng của chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không”

Tên lửa LX SAM-2

Ở khu tập thể Nam đồng. Mọi người mách nhau, ai muốn xay bột thật mịn, chịu khó leo lên tầng 4 nhà Đ11 đến phòng 403 gặp “Ông xay bột”. Nhìn ông già gày yếu hom hem, cần mẫn làm việc. Nào ai biết được “ông xay bột” có một thời trai trẻ đã lập được chiến công góp phần hạ máy bay B52 của Mỹ trong chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không” cuối năm 1972.

“Ông xay bột” bây giờ chính là Thượng uý - Kỹ sư - Nguyễn Ngọc Lạc năm 1972, khi ông cùng đồng đội lập nên chiến công đó.

Thượng uý - Kỹ sư - Nguyễn Ngọc Lạc ngày ấy và bây giờ

 Thành quả của hai năm mày mò, nghiên cứu

Là người rất gần gũi ông mới cho tôi xem cuốn Lịch sử ngành Quân khí phát hành năm 2006 , trong đó có đoạn: Đồng chí đại tướng Võ Nguyên Giáp, trong một lần họp ở Bộ Quốc phòng khi trao đổi với đồng chí Cục trưởng Cục Quân khí Nguyễn Quang Lộc, đã khen ngợi thành công của Cục Quân khí trong việc cải tiến Ra đa K860. Tổng kết thi đua năm 1972, Phòng Vũ khí Phòng không của Cục Quân khí được thưởng Huân chương Chiến công hạng Ba về thành tích năm 1972. Riêng đồng chí Nguyễn Ngọc Lạc được chọn làm báo cáo để đề nghị tuyên dương Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam.

Hỏi ông về bối cảnh tạo nên chiến công đó. Ông kể: Một hôm, đang công tác ở cơ quan, có một cán bộ quân khí ở Quân chủng Phòng không Không quân đến cho biết: “Mình vừa đưa Ra đa K860 về Xưởng Quân giới để sửa chữa, không hiểu tại sao cả hai băng sóng 1 và 2 đều hỏng. Đây là tình trạng chung của đơn vị”.

Nghe được thông tin đó. Tôi báo cáo với đồng chí Trưởng phòng và xin xuống ngay đơn vị xem tình hình hư hỏng như thế nào. Xuống đến nơi, tôi thấy khoảng ba chục cán bộ kỹ thuật chuyên gia Trung quốc đang tìm cách sửa chữa băng sóng 1. Còn băng sóng 2 hỏng họ chưa làm, có lẽ vì khó hoặc vì một lý do nào đó.

Tôi thắc mắc hỏi ông: Trong cải tiến Ra đa K860 thấy nói là tập trung khắc phục tình trạng kỹ thuật của băng sóng 2. Vậy việc khôi phục được băng sóng 2 có khó khăn như thế nào?

Ông giải thích vắn tắt: Ra đa K860 hoạt động ở cả hai băng mới có tác dụng, nếu băng này bị hỏng hoặc bị địch gây nhiễu thì phải sử dụng băng kia để bắt mục tiêu cho Pháo cao xạ 57 bắn hạ máy bay tầm thấp.

Thực tế ra đa K860 sử dụng băng sóng 1 đã bị địch gây nhiễu và phóng tên lửa “Sơ-rai” vào trận địa, gây nên nhiều tổn thất. Trong khi đó băng sóng 2 của Ra đa K860 lại bị hỏng.

Việc khôi phục băng sóng 2 có nhiều khó khăn. Ngay từ khi tiếp nhận khí tài đã không có tài liệu nguyên lý cấu trúc của băng sóng 2. Mà thiếu tài liệu này thì khó tìm ra nguyên nhân và biện pháp khắc phục.

Ông đã phải tìm mua sách chuyên ngành bằng tiếng Nga, tiếng Trung để nghiên cứu trong gần 2 năm. Đến khi ông hiểu được nguyên lý cấu trúc của băng sóng 2 thì cũng đúng lúc ông biết về thông tin băng sóng 2 bị hỏng.

Một điều khó khăn nữa là việc sửa chữa ra đa được phân cấp là hư hỏng nhẹ đơn vị tự sửa, hỏng nặng thì đưa về Xưởng Cục Quân giới. Còn ông ở Cục Quân khí chỉ quản lý cấp phát khí tài chứ không có trách nhiệm sửa chữa. Mà nếu có về Xưởng sửa chữa thì chủ yếu là thay thế chi tiết hư hỏng chứ không dám cải tiến thay đổi thiết kế.

Ông đã chọn giải pháp xin xuống một đơn vị có Ra đa hỏng chờ đi xưởng để tự sửa chữa theo kết quả nghiên cứu của mình. Sau khi xuống đơn vị, qua thực nghiệm, ông đã phát hiện ra nguyên nhân và chính ông đã mạnh dạn thay đổi thiết kế, có biện pháp khôi phục băng sóng 2 đưa Ra đa K860 hoạt động ổn định cả hai băng sóng. Chiến công này thực ra chỉ giải quyết trong khoảng hai giờ, nhưng đó là quá trình nghiên cứu tìm tòi gần hai năm của ông.

Sáng tạo góp phần bắn hạ máy bay B52

 Tôi lại hỏi ông: Ra đa K860 trang bị đồng bộ với pháo cao xạ 57, vậy tại sao Ra đa K860 lại được xác định là khí tài quan trọng góp phần hạ máy bay B52 bằng tên lửa?

Ông trả lời: Trong gần hai năm, các ra đa của pháo, tên lửa của ta đều dùng băng sóng 1 nên kẻ địch tìm cách gây nhiễu băng sóng 1. Đến thời điểm tháng 12 năm 1972, ta có băng sóng 2 hoạt động ổn định. Đó chính là một bí mật bất ngờ đối với kẻ địch. Địch không kịp có biện pháp gây nhiễu cho băng sóng 2.

Mặt khác, do trước đó ông được giao quản lý khí tài tên lửa Sam -2, nên ông biết có thể vận dụng Ra đa K860 vào trận địa tên lửa để hỗ trợ tên lửa xác định mục tiêu máy bay B52. Ông đã đề xuất và được triển khai thí điểm đưa Ra đa K860 đến một tiểu đoàn tên lửa của Sư 361 đóng tại Hà nội. Kết quả là Ra đa K860 hoạt động ổn định tốt ở cả hai băng sóng.

Băng sóng 2 đã hỗ trợ tên lửa bắt rõ mục tiêu trong vòng 30km đủ thời gian cho trắc thủ và người chỉ huy quyết định phóng tên lửa. Sau đó, Bộ Tư lệnh phòng không không quân đã nhanh chóng triển khai ứng dụng cải tiến cho toàn bộ Ra đa K860, kịp thời chiến đấu trong chiến dịch 12 ngày đêm cuối năm 1972.

Tôi hỏi tiếp: Tại sao hồi đó ông đã được chọn làm báo cáo để đề nghị tuyên dương Anh hùng mà ông chưa được trao tặng danh hiệu đó.

Ông cười trả lời: Câu hỏi đó chú phải hỏi cơ quan khen thưởng chứ sao tôi biết được. Mình làm việc theo lương tâm trách nhiệm của người lính Cụ Hồ. Thấy việc thì nhảy vào làm, còn kết quả để cấp trên đánh giá. Anh hùng là danh hiệu vinh dự, nhưng khi làm mình có nghĩ sẽ được đề nghị phong Anh hùng đâu !

Chưa được vinh danh

Lịch sử đã lùi xa 38 năm. Nhìn lại tầm vóc chiến công đó và bối cảnh khen thưởng cuối năm 1972. Chúng ta thấy nổi lên vấn đề: Chiến thắng “ Điện Biên Phủ trên không” 1972 có ý nghĩa quyết định, buộc Mỹ phải ngừng ném bom và ký kết Hiệp định Pa - ri, chấp nhận rút quân năm 1973.

Trong chiến thắng  đó có biết bao đóng góp của quân và dân ta, cũng như bè bạn quốc tế. Đó là chiến công của tập thể, do từng con người cụ thể, bình dị không tiếc hy sinh xương máu, của cải và trí tuệ tạo nên. Những người trực tiếp chiến đấu thường được khen thưởng kịp thời. Những người có chiến công thầm lặng chưa được vinh danh xứng đáng, trong đó có các cán bộ phục vụ chiến đấu như trường hợp của Kỹ sư Nguyễn Ngọc Lạc .

Kỹ sư Nguyễn Ngọc Lạc nay đã 80 tuổi. Cụ sinh năm 1930 tại quê Hà Nam theo gia đình ra Hà nội từ nhỏ. 15 tuổi đã là chiến sỹ liên lạc đại đội 2 tiểu đoàn 3 chiến đấu bảo vệ nơi làm việc của Chính phủ tại Hà nội. Sau đó được đi học trường Quân giới. Tiếp đến , được đi nhận vũ khí, lái xe kéo pháo từ Trung quốc về phục vụ chiến dịch Điện biên phủ. Hoà bình lập lại, ông được cử đi học ở Trung quốc 4 năm về vũ khí tên lửa, ra đa. Về nước bên cạnh công việc bận rộn vẫn cố gắng học hàm thụ Đại học Bách khoa có bằng Kỹ sư.

Sau 44 năm trong quân ngũ. Năm 1989 về hưu với quân hàm Đại tá, nguyên trưởng phòng Cục quân khí. Cụ thường tự hào mình đã trải qua ba chiến dịch lớn: Chiến dịch Điện Biên Phủ 1954; Chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không” 1972 và chiến dịch Hồ Chí Minh 1975. Cuộc sống gia đình cụ vẫn mang bản chất anh bộ đội Cụ Hồ cần cù , giản dị.

Từ ngày về hưu, cụ vẫn tham gia tích cực công tác chi bộ giao, là tổ trưởng dan phố và đang còn là chi hội trưởng Cựu chiến binh ở Cụm 9 phường Nam đồng, Quận Đống đa. Những năm qua, lúc còn khoẻ và rỗi, cụ chữa đồ điện gia dụng cho anh em và hàng xóm láng giềng để có việc làm cho vui. Cụ không chịu ngồi yên, có lúc còn xay bột gạo , làm bột đậu để được vận động và có thêm thu nhập. Mà có lẽ chính do hoạt động cả trí óc, chân tay như vậy, nên vóc dáng tuy hom hem nhưng cụ vẫn tinh tường.

Một con người hết lòng vì nhiệm vụ, tận tâm tận lực đóng góp cho sự nghiệp cách mạng như thế. Một tấm gương thường xuyên học tập nâng cao trình độ để khi cần sẽ phát huy. Một con người có động cơ trong sáng làm nên chiến công không phải để mang lại lợi ích cho cá nhân mình.

Con người như Kỹ sư Nguyễn Ngọc Lạc đáng để chúng ta nhắc đến để mọi người biết  một “Chiến công thầm lặng”, và cũng để giới thiệu một trong nhiều nguyên nhân dẫn tới chiến thắng trong chiến dịch “ Điện Biên Phủ trên không” cuối năm 1972.

Phạm Huy Hà