Tỷ lệ tai nạn
rất cao hay cần tới cả trăm người cho hoạt động của một chiếc UAV... là
những điều ít biết về lực lượng máy bay không người lái của Mỹ.
Giải pháp thay thế Tomahawk
Năm 1998, chính quyền Mỹ ngừng lại chiến dịch tiêu diệt nhà lãnh đạo al
Qaeda ở Afghanistan bằng tên lửa hành trình do tính chính xác trong tìm
diệt mục tiêu không cao, ước tính có tới 300 người thiệt mạng do tên lửa
trong khi thông tin tình báo chỉ đảm bảo 50%.
Vì vậy, Ủy ban 9/11 của Mỹ lưu ý: "Lầu Năm Góc cần lập kế hoạch nhằm
tăng cường nỗ lực tìm một giải pháp thay thế chính xác hơn".
Năm 2000 và 2001, Không quân Mỹ vật lộn để thiết kế tên lửa chống tăng
Hellfire phù hợp với máy bay trinh sát không người lái Predator.
Tại thời điểm đó, Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ nhất trí, những chiếc Predator có vũ trang chưa sẵn sàng triể khai hoạt động.
Vụ sát thương đầu tiên được biết đến do máy bay không người lái có vũ
trang thực hiện diễn ra lần đầu tiên năm 2001. Một chiếc Predator đã
tiêu diệt Mohammed Atef, thủ lĩnh quân sự chỉ huy hàng đầu của al Qaeda ở
Afghanistan.
UAV "rơi như mưa"
Ngày 4/12/2011, nổ ra vụ lùm xùm quanh việc một máy bay không người lái RQ-170 Sentinel của Mỹ bị rơi ở Iran.
Một quan chức Mỹ có liên quan tới chương trình đã đổ lỗi cho việc mất liên kết dữ liệu và sự cố chưa rõ khác.
Hai tuần sau đó, một bay không người lái Reaper không vũ trang lại bị rơi vào cuối một đường băng ở Seychelles.
"Điều này không có gì là ngạc nhiên", một quan chức quốc phòng bình luận
với tạp chí Aviation Week & Space Technology và thông báo, Mỹ đã
mất hơn 50 máy bay không người lái.
Tháng 7/2010, Không quân Mỹ đã xác định 79 vụ tai nạn máy bay không người lái với giá trị lên tới ít nhất 1 triệu USD/chiếc.
Các lý do chính cho các vụ tai nạn là do thời tiết xấu, liên kết thông
tin liên lạc bị mất hoặc phá vỡ và "các yếu tố lỗi của con người", đại
diện phía Không quân cho biết.
Trung tướng David Deptula, cựu phó giám đốc lực lượng tình báo Không
quân nhận định một cách trung thực: "Rõ ràng, một số máy bay do thám mà
chúng ta có ngày hôm nay, khi bạn đặt trong chúng trong một môi trường
có tính đe dọa cao, chúng sẽ bắt đầu rơi từ bầu trời như mưa".
Bộ Quốc phòng chỉ nắm giữ 35% UAV
Tháng 10/2011, Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) báo cáo, cơ quan đã cấp
285 giấy chứng nhận hoạt động cho 85 người sử dụng, bao gồm 82 loại máy
bay không người lái.
FAA từ chối cung cấp thông tin về những người được chấp thuận, nhưng
theo một tính toán không chính thức, khoảng 35% số máy bay do Lầu Năm
Góc nắm giữ, 11% của NASA, 5% từ Bộ An ninh Nội địa.
Xu hướng này vẫn đang tiếp tục phát triển. Cơ quan Hải quan và Bảo vệ
Biên giới Mỹ đang điều hành hoạt động của 8 máy bay không người lái
Predator.
Dưới áp lực từ các cuộc họp kín của Quốc hội của về hệ thống không người
lái, chắc chắn đã có những việc vận động hành lang cho hoạt động của
máy bay không người lái ở Mỹ.
Tháng 6/2011, một máy bay không người lái Predator để cử tới tuần tra
biên giới Mỹ - Canada để giúp xác định vị trí của kẻ tình nghi bắt trộm
gia súc ở Bắc Dakota. Đây là báo cáo đầu tiên về việc sử dụng máy bay
không người lái để bắt giữ công dân Mỹ.
"Vươn vòi bạch tuộc"
Trong hơn một thập kỷ qua, máy bay không người lái đã trải qua việc khai thác trong quân đội cho các nhiệm vụ tiến công.
Hiện nay, có thể thấy hình ảnh một người lính bộ binh quản lý và sử dụng
riêng một máy bay không người lái chỉ nặng khoảng 2 kg cho các nhiệm vụ
trinh sát chiến thuật.
Thậm chí, xu hướng tiếp theo là phát triển các máy bay thành các "viên đạn ma thuật", thực hiện các nhệm vụ cảm tử.
Lực lượng đặc nhiệm đã phát triển một loại đầu đạn có thể bắn từ UAV Predator, đủ sức phá hủy các loại cửa.
Gần đây, mẫu trực thăng không người lái
K-Max có thể lái vận chuyển tiếp tế cho quân đội ở căn cứ hoạt động tiền
tuyến tại Afghanistan.
Hãng Balloons thậm chí tung ra mẫu UAV Tempest, một dạng UAV mẹ có thể
phóng tiếp các UAV giám sát cỡ nhỏ với tên gọi là “Ve sầu” (Cicadas)
nhằm thể thu thập dữ liệu dưới mặt đất.
Bộ Ngoại giao Mỹ đang triển khai một hạm đội nhỏ máy bay không người lái giám sát để bảo vệ Đại sứ quán Mỹ ở Iraq.
Tóm lại: Ngày càng có nhiều máy bay không người lái đưa vào phục vụ và
khả năng sử dụng, ứng dụng của chúng trong quân đội Mỹ dường như vô hạn.
Triển khai trong dân sự nhanh hơn quân sự
So với tốc độ phát triển trong lĩnh vực quân sự, việc áp dụng trong các
hoạt động mang tính chất dân sự của các UAV còn chóng mặt hơn.
Nhà chức trách đã sử dụng máy bay không người lái và cả robot để thăm dò
tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi của Nhật Bản nhằm điều tra
thiệt hại sau thảm họa sóng thần năm 2011. nCác nhà khảo cổ học ở Nga
đang sử dụng máy bay không người lái nhỏ với camera hồng ngoại để xây
dựng một mô hình 3-D của các gò chôn cất cổ. Cò các nhà hoạt động môi
trường sử dụng UAV Osprey để theo dõi và giám sát tàu đánh bắt cá voi
của Nhật Bản. Thậm chí, các nhiếp ảnh gia đang phát triển các mẫu UAV để
săn những mẫu ảnh độc nhất vô nhị.
Các UAV của Tập đoàn GALE sẽ sớm có thể bay vào tâm bão để theo dõi
chính xác sức mạnh của cơn bão. Các kỹ sư Boeing đã phối hợp với các
sinh viên MIT phát triển một ứng dụng trên iPhone nhằm quản lý UAV trong
phạm vi 4.800 km.
ĐH Southampton cũng ghi dấu bằng việc sử dụng máy in 3D để chế tạo một
máy bay không người lái với khả năng gây tiếng ồn gần như bằng 0, có thể
được lắp ráp bằng tay trong vài phút.
Hầu hết UAV Mỹ đều... rất hiền
Dù mục đích phát triển cho các cuộc tấn công tiêu diệt được ưu tiên hàng
đầu nhưng cho đến nay, phần lớn máy bay không người lái trong quân đội
Mỹ được sử dụng cho các nhiệm vụ giám sát, tình báo, trinh sát (ISR).
Tuy nhiên, các UAV quân sự có khả năng bao quát rộng tới quy mô của cả
thành phố, nếu phát triển khả năng ném bom sẽ gây ra thiệt hại lớn. "Các
máy bay không người lái Gorgon Stare có thể bao quát “trọn vẹn một
thành phố” và do đó, đối phương không có cách nào biết những gì quân đội
đang làm, chúng ta có thể thấy tất cả mọi thứ", Thiếu tướng James O.
Poss nói. Thế nhưng, Mỹ còn có những mẫu UAV có trần bay cao có thể chụp
và gửi những bức ảnh đen trắng về gần như toàn bộ vịnh Ba Tư.
Các UAV trinh sát với hệ thống radar tiên tiến có thể quan sát hình ảnh
chi tiết của Trái Đất và phát hiện dấu hiệu sinh/hóa học – biểu thị cho
các dấu hiệu của vũ khí hủy diệt hàng loạt.
"Một đồng gà, ba đồng thóc"
Hầu hết máy bay không người lái trong Quân đội Mỹ đều cần nhiều hơn một người điều khiển.
Mỗi chiếc được triển khai cần khoảng 19 chuyên gia phân tích giám sát, các chuyên gia điều khiển cảm biến và một nhóm bảo trì.
Thậm chí, cần khoảng 168 người để đảm bảo hoạt động cho một chiếc
Predator trên cao và 180 người cho người anh em lớn hơn của nó là UAV
Reaper. Con số này cao hơn nhiều so với yêu cầu khoảng 100 người cho một
máy bay phản lực chiến đấu F-16.
Để theo kịp với nhu cầu cao về nhân sự, Không quân Mỹ đã đào tạo lực lực
lượng điều hành máy bay không người lái nhiều hơn so với phi công trong
2 năm qua.
Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ, điểm đối ngược là, dù máy bay
không người lái thường rẻ hơn so với máy bay có người lái (15 triệu USD
cho một chiếc UAV Global Hawk so với khoảng 55 triệu USD cho một chiếc
F-16), nhưng chi phí cho lắp đặt cảm biến và tai nạn thường xuyên lại bù
lại khoản chênh lệch này.
Giết người bừa bãi
Trong hơn một thập kỷ qua, bên cạnh chiến trường Iraq, Afghanistan và
Libya với số lượng các cuộc tấn công khó thống kê, còn có khoảng 300
cuộc tấn công bằng máy bay không người lái bên ngoài 3 chiến trường
trên. Trong số đó, 95% xảy ra ở Pakistan và còn lại ở Yemen và Somalia,
giết chết hơn 2.000 lính du kích tình nghi và cả thường dân.
Tổng thống Mỹ Barack Obama mới đây thừa nhận rằng "rất nhiều cuộc tấn
công" nhằm vào khu vực bộ lạc của Pakistan. Nhiều người nghi ngờ về một
danh sách “các mục tiêu cần tiêu diệt bằng máy bay không người lái” của
các cơ quan chính phủ Mỹ.
Cuốn sách xuất bản năm 2011: Top Secret đã tiết lộ "danh sách cần tiêu
diệt” nằm trong tay Hội đồng An ninh Quốc gia, CIA và Bộ tư lệnh Lực
lượng đặc biệt.
Con số thương vong từ các cuộc tấn công kể trên ngày càng tăng, Bộ Tư
pháp Mỹ từ chối giải mật các bản ghi nhớ giải thích về thẩm quyền pháp
lý để tiêu diệt các đối tượng trên. Thế nên, 85% các cuộc tấn công bằng
máy bay không người lái xảy ra dưới thời Obama, không mấy người biết mục
đích của chúng.
Vị trí số 1 bị uy hiếp
Mỹ đang là người đi đầu trong phát triển công nghệ máy bay không người
lái, bỏ xa các đối thủ đằng sau. Theo tính toán, Mỹ chiếm 77% ngân sách
dành cho nghiên cứu và phát triển máy bay không người lái và 69% hợp
đồng mua sắm trong thập kỷ tới.
Tuy nhiên, theo ước tính, có nhiều quốc gia đang xây dựng và phát triển
khả năng về máy bay không người lái, từ 44 lên 70 nước với 680 chương
trình máy bay không người lái trên toàn thế giới, mức tăng đáng kể từ
con số 195 năm 2005.
Trung Quốc cũng đang phát triển mạnh với ít nhất 25 loại UAV đã triển khai hoặc trong quá trình phát triển.
Iran cũng đã chào hàng chương trình của riênng mình, gồm UAV được vũ
trang "Đại sứ của tử thần". Tổng thống Mahmoud Ahmadinejad đã mạnh bạo
tuyên bố: "Thông điệp chính của Đại sứ của Tử thần là hòa bình và hữu
nghị".
>> Iran có thêm máy bay không người lái
>> Iran tổ chức thi thiết kế UAV
Tương lai của máy bay không người lái
Giờ đây, Lầu Năm Góc tự hào có một phi đội với khoảng 7.500 máy bay
không người lái, tăng 1.500 lần từ con số 50 một thập kỷ trước.
Ngược lại, theo một báo cáo Quốc hội, số lượng máy bay có người lái giảm
từ 95% tổng số máy bay của Bộ Quốc phòng năm 2005 xuống còn 69% sau 6
năm".
Trong thập kỷ tới, Lầu Năm Góc hy vọng số lượng "máy bay không người lái
đa nhiệm” – có thể thực hiện nhiệm vụ ISR và tấn công, sẽ tăng 4 lần
lên 536.
Năm 2011, Tập đoàn Teal - công ty tư vấn ước tính rằng, chi tiêu trên
toàn thế giới về các phương tiện bay không người lái sẽ tăng gấp đôi
trong thập kỷ tới, từ 5,9 tỷ đến 11,3 tỷ USD/năm.
Trong tương lai, máy bay không người lái sẽ thực hiện những chức năng kỳ
vọng như: bay đằng sau lính bộ binh để giám sát, cảnh giới, có khả năng
mang theo vũ khí laser để đánh chặn tên lửa đạn đạo, thực hiện nhiệm
tiếp nhiên liệu trên không (>> chi tiết) và thực hiện các nhiệm vụ ném bom chiến lược tầm xa.
Xu hướng của nó là, giá thành rẻ hơn, kích thước nhỏ hơn, tốc độ nhanh
hơn, âm thầm, giết người chính xác và tự chủ hơn. Những thứ có thể vô
hiệu hóa sự phát triển của các máy bay không người lái, chính là con
người chúng ta chứ không phải công nghệ.
Theo Mạnh Thắng tổng hợp.
